Spomenik Husinski rudar u Tuzli
21. decembra 1920. godine počela je Husinska buna.
Selo Husino, nadomak Tuzle, uvijek će ostati upamćeno po čuvenoj Husinskoj buni. Bio je to otpor 7.000 rudara koji su životima željeli odbraniti svoja radnička prava od nasilja državne vlasti, koja nije ispoštovala sporazum o visini nadnica rudarima.
Husinska buna je oružani otpor rudara rudnika Kreke protiv nasilja organa državne vlasti u toku generalnog štrajka rudara Bosne i Hercegovine, od 21. do 28. decembra 1920. godine.
Štrajk je počeo zbog kršenja sporazuma o visini nadnica i u njemu je učestvovalo oko 7000 radnika/ca, a vodila ga je Komunistička partija.
Rudarske porodice u Brezi, Tuzli i Zenici iseljene su iz državnih stanova, a rudari mobilisani. Više od 300 iseljenih rudara iz Kreke, pretežno Slovenaca, povuklo se sa štrajkačkim odborom u Husino i druga sela kraj Tuzle. Njihov otpor vojsci, žandarmeriji i „Narodnoj gardi“, koje su pokušale da strance protjeraju, a domaće rudare primoraju na posao, u krvi je ugušen 28. decembra 1920. Poginulo je sedam, a ranjeno više desetina rudara i seljaka. Uhapšeno je oko 400 lica koji su se solidarisala sa štrajkačima. Surovi obračun policije i žandarmerije s rudarima u Bosni i Hercegovini izazvao je opšti revolt i protestne akcije radnika širom zemlje.
Husinska buna je dobila epilog u velikom sudskom procesu vođenom u Tuzli u januaru i februaru 1922. Optužnica je teretila 350 rudara, a suđeno je 20-orici učesnika.
Vođe štrajka su osuđene na višegodišnje kazne dok je Juro Kerošević, jedan od njih, osuđen na smrtnu kaznu koja je preinačena u dvadeset godina robije zahvaljujući akcijama solidarnosti širom zemlje, kao i međunarodnoj podršci.
Narodna pjesma „Konjuh planinom“ inspirisana je Husinskom bunom. Otpjevana je u čast Peje Markovića, koji je poginuo 1944. godine. Bio je pripadnik husinske partizanske čete, koja je velikim dijelom bila sačinjena od husinskih rudara, učesnika bune. Muzika za pjesmu je preuzeta iz već postojeće ruske melodije.
Priredila: Jelena Jevđenić