Ustavni sud BiH osporio je više zakona, odluka i zaključaka, koji su doneseni u Narodnoj skupštini Republike Srpske.
Među njima, Zakon o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH, Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija (NVO) i Zakon o visokom sudskom i tužilačkom savjetu Republike Srpske.
Analizirajući ustavnost osporenog Zakona o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija Bosne i Hercegovine, Ustavni sud je istakao da se tim zakonom u potpunosti isključuje primjena Zakona o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu BiH, Zakona o Državnoj agenciji za istrage i zaštitu, Zakona o Sudu BiH i Zakona o Tužilaštvu BiH.
-Istaknuto je da se na taj način de facto i de iure ukida suverenitet države BiH na jednom dijelu njene teritorije i nadležnost u oblasti pravosuđa i sigurnosti u suštini vraća entitetu Republika Srpska. Međutim, postupak vraćanja entitetima nadležnosti koje su prethodno uspostavljene kao nadležnost Bosne i Hercegovine na osnovu člana III/5. Ustava Bosne i Hercegovine je u isključivoj nadležnosti Parlamentarne skupštine BiH – navodi Ustavni sud BiH.
Osporen je i Zakon o dopuni Krivičnog zakonika Republike Srpske, uz obrazloženje da nije u skladu sa Ustavom BiH.
Ustavni sud je ukazao da propisivanje krivične odgovornosti za povredu opštih vrijednosti društva predstavlja ultima ratio (posljednje sredstvo) ukoliko se zaštita tih vrijednosti ne može ostvariti na drugi način.
-Ustavni sud je prihvatio stav da poštovanje odluka institucija predstavlja opštu vrijednost demokratskog društva čije ostvarivanje bi, u određenim slučajevima, moglo zahtijevati krivičnopravnu prinudu. Međutim, istaknuto je da propisivanje krivične odgovornosti za neizvršavanje tih odluka mora biti kompatibilno s načelom vladavine prava iz člana I/2. Ustava Bosne i Hercegovine koje podrazumijeva da svi entitetski i kantonalni ustavi, zakoni i drugi propisi koji se donose moraju biti usklađeni s ustavnim načelima – navode u Ustavnom sudu BiH.
Ustavni sud je ukazao da je osporena zakonska odredba formulisana tako široko da podrazumijeva krivičnu odgovornost za neizvršavanje bilo koje odluke bilo koje institucije ili organa Republike Srpske bez obzira na to koje su društvene vrijednosti u konkretnom slučaju ugrožene.
VSTS
Takođe je saopšteno da Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu Republike Srpske i Pravilnik o postupku kandidovanja i izbora prvih članova Visokog sudskog i tužilačkog savjeta Republike Srpske, nisu u skladu sa Ustavom BiH.
-Stoga je Ustavni sud osporeni zakon i pravilnik stavio van snage ab initio i odredio da oni prestaju važiti od dana njihovog objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“ broj 19/25 od 5. marta 2025. godine i broj 25/25 od 21. marta 2025. godine – navedeno je u saopštenju.
“Strani agenti”
Utvrđeno je, kako su saopštili, i da Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija Srpske nije u skladu Ustavom BiH i članom 11 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Posebno je naglašeno da zakon uvodi nove kategorije poput “neprofitnih organizacija” i “agenata stranog uticaja”, pri čemu su za ove subjekte predviđene dodatne obaveze, kontrole i ograničenja.
U obrazloženju odluke se navodi da je na taj način u potpunosti isključena mogućnost da neprofitne organizacije utiču na predstavnike javne vlasti, čime im je, ističu, zabranjeno obavljanje njihove osnovne djelatnosti.
-Stoga je osporeni zakon stavljen van snage ab initio i on prestaje važiti od dana njegovog objavljivanja u Službenom glasniku Republike Srpske – saopštio je Ustavni sud BiH.